توصیه دکتر افضل وثوقی به جوانان چه بود؟

صدای ایران- شجاع نی‌ نوا کارشناس ارشد زبان انگلیسی مترجم و منتقد ادبی؛ درباره دکتر افضل وثوقی کهاستاد دانشگاه فردوسی مشهد در روزنامه شرق نوشت:

تا هستم ای رفیق ندانی که کیستم/ روزی سراغ وقت من آئی که نیستم
استاد دکتر افضل وثوقی، مترجم برجسته زبان‌های فرانسه و انگلیسی، زبانشناس و استاد بزرگ زبان و ادبیات فرانسه، شامگاه روز دوشنبه ۱۴ فروردین ماه در شهر مشهد دارفانی را وداع گفت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وثوقی از مترجمان پیشکسوت و صاحب سبک در عرصه زبان و ادبیات فرانسه و زبانشناسی بود که سالهای متمادی به امر ترجمه متون علمی و آثار ادبی از فرانسوی اشتغال داشت و از پیشگامان ترجمه نوین در ایران به شمار می‌رفت. در اهمیت جایگاه و نقش او همین بس که بیش از نیم قرن در زمینۀ زبان و ترجمه فعالیت داشت و سالها با تلاش خستگی‌ناپذیر و بی‌وفقه در راه تعلیم و تربیت نسل‌های مختلف گام برداشت.

با این‌که بدون اغراق تمام آثار تالیفی استاد وثوقی را دارم و نمایشنامه‌ها و کتاب‌هایی را که در حوزۀ تئاتر ترجمه و منتشر کرده‌‌اند بارها خوانده‌ام، اما متاسفانه هیچگاه فرصتی دست نداد که از نزدیک و آنطور که باید و شاید از محضر چنین استاد بزرگی بهرمند بشوم و این حسرت همیشگی خواهد ماند.

زندگینامه
زنده یاد استاد دکتر افضل وثوقی در سال 1314 در شهر سقز کردستان دیده به جهان گشود. دکتر وثوقی مادرش را مشوق خود در تحصیل می‌داند؛ با اینکه مادرش سواد خواندن و نوشتن نداشت.وثوقی تحصیلات اولیه را تا کلاس نهم در زادگاهش گذراند و درتابستان هم به اجبار خانواده به مکتب‌های سنتی از جمله آموزش قرآن و مقدمات عربی، گلستان، کلیله و دمنه و مشقِ‌خط و غیره می‌رفت.

دورۀ دبیرستان را در شهر سنندج گذراند. از آنجا که سنندج نیز هنوز کلاس ششم یعنی سال آخر دبیرستان را نداشت، به ناچار به تبریز رفت. با وجود این‌که به قصد رفتن به رشته طب و به اصرار خانواده دیپلم طبیعی را دریافت می کند اما علاقه به زبان فرانسه باعث می شود که از دانشکده ادبیات سردرآورد که در نهایت مقطع لیسانس را در رشتۀ زبان و ادبیات فرانسه در تبریز به اتمام می رساند.

دکتر وثوقی پس از دریافت مدرک لیسانس در سال 1334 به استخدام آموزش و پرورش در آمد و دبیر زبان فرانسه در شهرستان گناباد خراسان شد. بعد از حدود 12 سال خدمت در آن جا به مشهد منتقل می شود که در این محیط بزرگتر به فکر ادامه تحصیل می افتد و همچنین به عنوان دبیر فرانسه و از طریق امتحان، بورس تحصیلی فرانسه می گیرد و سالها به تفاریق به صورت سفرهای کوتاه‌مدت در آمد و رفت بود تا آن‌که بالاخره در فاصله سالهای 53 تا 57 کارشناسی ارشد و دکتری زبانشناسی زبان فرانسه را در پاریس (ژوسیو) اخذ می کند.

رساله دکتری وثوقی درباره صرف فعل در زبان کُردی لهجه سقزی بود. در سال 1357 به‌طور رسمی به دانشکدۀ ادبیات مشهد منتقل می شود که البته قبل از این انتقال رسمی هم سالها به عنوان مدرس حق‌التدریسی در گروه زبان فرانسه کار می‌کند وسالها هم مدیر گروه بود و درنهایت با درجۀ استاد تمام (پایه ۲۰) از دانشگاه فردوسی مشهد بازنشسته می شود.

لازم به ذکر است که در تاریخ ۱۲ اردیبهشت 1395 از شصت سال خدمات پژوهشی و آموزشی این استاد گرانقدر زبان فرانسه کشور در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد تقدیر به عمل آمد. این اقدام دانشگاه فردوسی حقیقتا جای خوشحالی دارد و این سوال بزرگ را هم ایجاد می‌شود که آیا دانشگاه‌های استان کردستان چرا تا زمانی‌که استاد وثوقی در قید حیات بود چنین مراسم‌هایی را برای او برگزار نکردند؟

استاد وثوقی؛ مترجم تئاتر
دکتر وثوقی از استادان بسیار خوب و مشهور زبان فرانسه بود. دلیل آن هم آشنایی کامل ایشان با زبان فارسی و فرانسه بود و همین امر ایشان را به یکی از مترجمان برجستۀ کشور مبدل ساخته بود. دکتر وثوقی ترجمه را از قبل از انقلاب شروع کرد و اولین ترجمه‌ای که از زبان فرانسه انجام می دهد داستان کوتاهی بود از آلفونس دوده (Alphonse Daudet) که در بولتن محلی اداره فرهنگ گناباد چاپ شد.

بعد از حدود ده روز از منتشر شدن آن، نامه‌ای سراسر محبت از مرحوم استاد احمد احمدی بیرجندی دریافت می‌کند که در دانشسرای بیرجند دبیر زبان فرانسه بود و در نامه وثوقی را به ادامه کار ترجمه بسیار تشویق می‌کند.

پس از آن با ترجمۀ نمایشنامۀ «مسافر بی‌توشه» (Voyageur Sans bagage) اثر ژان آنوی (Jean Anuuih) در مسابقۀ ترجمۀ نمایشنامه «اداره هنرهای دراماتیک تهران»، که مرحوم دکتر مهدی فروغ آن را اداره می‌کرد، شرکت می کند و در آن مسابقه نفر دوم می شود. این ترجمه علاوه بر آن که چاپ شد (انتشارات نیل تهران/1347)، جایزۀ نقدی هم بهمراه داشته که به قول خود استاد وثوقی چندین برابر حقوق ماهیانه شان بوده است.

بعد از این، دکتر وثوقی کم‌کم در وادی ترجمه افتاد و البته ضمن کار به مطابقت ترجمه‌های فارسی با متن اصلی از مترجمان مشهور می‌پرداخت، که بعدها این کار را یکی از راه‌های خوب، کم‌خرج و سرگرم‌کننده برای آموزش و فراگیریِ ترجمه عنوان می‌کند. بدین ترتیب در محیط محدود شهرستان دورافتاده‌ای که تنها زباندان موجود در آنجا بودند و به‌دلیل نبود استاد زبان، با خودآموزی کار را پیش می برد.

استاد وثوقی به زبان انگلیسی هم مسلط بود و زبان انگلیسی را از همان ابتدا با خودآموزی و مشقت و بعدها هم از طریق تدریس و شرکت مجدانه در کلاس های تابستانی مخصوص دبیران و چند سفر کوتاه به آمریکا و انگلستان و مراوده با انگلیسی‌زبانان حاضر در ایران یاد گرفت. وثوقی سال های زیادی به‌عنوان مترجم رسمی زبان انگلیسی در دادگستری خراسان فعالیت داشت و چند کتاب هم مستقیما از زبان انگلیسی ترجمه می کند.

زبان فرانسه در ایران، به دلیل اهمیت فراوانی که در وادی ترجمه داشته است از دیر باز نیازمند مترجمان زبده و شایسته هم‌چون استاد وثوقی بوده است. دکتر وثوقی یکی از استادان برجستۀ حوزۀ ترجمه ادبی بود که در زمینۀ ترجمۀ ادبیات نمایشی آثاری گرانقدر از خود به جای گذاشت و به حق یک مترجمِ تئاتر تمام و کمال بود.

استاد وثوقی ترجمه را اینگونه تعریف می‌کنند: «برگردان معنی به زبان مخاطب مورد نظر به بیانی روشن، روان، و درصورت امکان، لطیف چون دیبا» (فصلنامه مترجم، شماره بیست و نهم، بهار و تابستان 1378، صص 93 و 94). اگر بخواهیم تعریف ساده و جامعی از مترجم تئاتر داشته باشیم ذکر چند نکته درخور توجه است. مترجم تئاتر فردی‌ است که به سه زبان تسلط کافی داشته باشد: زبان مبدأ - زبانی که اثر محصول آن زبان است- زبان مقصد -زبانی که اثر به آن برگردانده می‌شود- و مهم‌تر از همه زبان واسطه یا میانی که اینجا منظور زبانِ نمایش است.

پیدا کردن ریتمِ دیالوگ‌نویسی و وحدت لحن و سبکِ نویسنده و مترجم نیز از فراز و نشیب‌های کاری این حیطه محسوب می‌شود که دکتر وثوقی به شیوه‌ای ماهرانه و استادانه در آثار ترجمه‌ای خود رعایت می کند، مانند: ترجمۀ نمایشنامۀ کمدی «شب دوازدهم» نوشتۀ ویلیام شکسپیر (انتشارات سروش/ 1354/ ترجمه از انگلیسی). همان گونه که می‌دانید نزدیک شدن به شکسپیر و یک نمایشنامه آن را ترجمه کردن خودش دل و جرأت و شایستگی می‌خواهد که دکتر وثوقی دل و جرأت و شایستگی انجام این کار را داشت. از دیگر آثاری که ایشان در حوزۀ تئاتر ترجمه کرده‌ است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «تئاتر و اضطراب بشر» نوشتۀ پیرامه توشار (12 مقاله درنقد تئاتر/ انتشارات سروش/1353، چاپ چهارم 1384«تعزیه تاتر تمام» (مجموعه مقالات درباب تعزیه/ انتشارات اداره فرهنگ و هنر خراسان 1357، ترجمه از انگلیسی)، «در باب هنر» نوشتۀ گوردون گرگ (درباب نقد تاتر/ انتشارات قطره/1384/ ترجمه از فرانسه) و «صعود اجتناب‌پذیر آرتورودی» نوشتۀ برتولت برشت (نمایشنامه/ انتشارات چراغ دیده مشهد/ 1393/ترجمه از فرانسه).

توصیه‌های استاد افضل وثوقی
«به نظر من زبان کلید ارتباط با دنیاست و ما هر چه بیشتر زبان‌دان داشته باشیم بیشتر می‌توانیم از منابع غربی و دنیا استفاده کنیم و حتی می‌توانیم خودمان را بشناسانیم.

من همیشه آرزو داشته‌ام که به جایی برسیم که واردات نداشته باشیم اما صادرات داشته باشیم و بتوانیم مقالاتی را که یک استاد دانشگاه ایران می‌نویسد به سرعت ترجمه و در دنیا منتشر کنیم. کار اصلی ما این است. چه بسا به نظر من رساله‌های ما باید به سمتی برود که فرهنگ خود را به غرب بشناسانیم.

آثار نویسندگان و شاعران ما از آنجا که ترجمه نمی‌شوند، هیچ‌گاه برنده جایزه بین‌المللی نمی‌شوند. لازم است آثار آنها را ترجمه کنیم تا برنده جوایز نوبل نیز بشوند. امیدوارم نسل جوان قدر این جامعه را بداند و خودش کمک کند، مایوس نشود، تحت تاثیر تبلیغات خارجی قرار نگیرد.

شما فکر نکنید جامعه‌ای که در یک جنگ تحمیلی بوده تمام کشور را از دست داده است؛ در عین حال ساخت و ساز می‌کند ، زندگی می‌کند، رشد کیفی و کمی دارد‌، امنیت دارد‌، نیروی انتظامی فوق العاده قوی دارد، ارتشی دارد که واقعا می‌تواند جوابگو باشد.

ایران آینده بسیار درخشانی خواهد داشت و امیدوارم بچه‌های ما این آینده را ببینند و احساس کنند و خوشحال باشند که در این چنین جامعه زندگی می‌کنند. توصیه من به همه جوانان حفظ بنیان خانواده است؛ چیزی که در فرهنگ غرب از هم پاشیده است. بنیان خانواده اگر محکم باشد همه چیز درست می شود».

مراسم تشییع پیکر این استاد فرهیخته کُرد و کشورمان، پنجشنبه ۱۷ فروردین 1396 از ساعت ۹ و از مقابل درب غربی پردیس دانشگاه فردوسی مشهد واقع در بلوار باهنر به سوی حرم امام رضا (ع) برگزار شد.

آثار
ترجمۀ کتاب‌های حوزه ادبیات فرانسه، ترجمه از فرانسه
تاریخ ادبیات فرانسه (قرن هفدهم) اثر پیربرونل، انتشارات سمت، 1376.
تاریخ ادبیات فرانسه (قرن هجدهم) اثر پیربرونل، انتشارات سمت، 1376.
تاریخ ادبیات فرانسه (قرن نوزدهم) اثر پیربرونل، انتشارات سمت، 1386.
برگردان آثار داستانی به زبان فرانسه، ترجمه از فارسی

ترجمۀ مجموعه داستان‌های فارسی اثر عرفان نظر آهاری با عناوین: پیامبری از کنار خانه ما گذشت، نهنگی در سینه تو می‌تپد، لیلی نام همه دختران جهان، انتشارات صابرین- تهران، 1388.

تالیف کتاب درسی
«خواندن و ترجمه متون اسلامی» انتشارات سمت، 1379.
«خواندن و ترجمه متون مطبوعاتی» انتشارات سمت، 1380.
دکتر وثوقی همچنین تالیف کتاب درسی برای مقطع کارشناسی ارشد با عنوان «نقد ترجمه متون ادبی» را در دستور کار داشتند.
تالیف مقاله درخصوص مبحث زبانشناسی و زبان کُردی
ساخت آوایی زبان کُردی (فونولوژی کُردی)، مجله دانشکده ادبیات مشهد، شماره‌های 2 و 3، سال شانزدهم، 1362.
ساختمان فعلی در زبان کُردی، نشریه دانشکده ادبیات مشهد، 1364.
از مجموعه ادبیات ملل
«ادبیات نو آفریقایی» (درباره شعر انقلابی آفریقایی سیاه) اثر ژاکلین پیژو، انتشارات آستان قدس رضوی، 1367.
«ادبیات ژاپن» اثر نوردون سیلر، انتشارات آستان قدس رضوی، 1367.
«ادبیات چین» اثر کالتن مارک، انتشارات آستان قدس رضوی، 1369.
«ادبیات کبک» (کانادای فرانسوی زبان) اثر لوران مایو، انتشارات آستان قدس رضوی، 1370.
ترجمۀ آثار هنری و فلسفی
«رقص و زندگی» (در باب نقد اجتماعی هنر) اثر روژه گارودی، انتشارات سروش، 1355.
«سرگذشت قرن بیستم» (وصیت‌نامه فلسفی روژه گارودی)، انتشارات سروش، 1375، ترجمه از فرانسه.

ویراستاری
ویراستاری تفسیر قرآن کریم به زبان فرانسه نیز کار دشواری بود که تنها از استادی چون دکتر وثوقی بر می‌آمد که این مهم درباره چند جلد از این تفسیر در زمان حیات ایشان با دقت بی‌نظیر و وصف ناشدنی انجام شد.

عضویت در گروه‌های علمی
عضویت در گروه برنامه‌ریزی دروس علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی از 1358 تا 1375
عضویت در هیأت تحریریه فصلنامۀ علمی پژوهشی «پژوهشنامه ادبیات کُردی» (نخستین مجله دانشگاهی در حوزۀ ادبیات کُردی در ایران) وابسته به مرکز پژوهش‌های کردستان‌شناسی دانشگاه کردستان.
عضویت در گروه ویراستاران دو فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش‌های ادب و زبان فرانسه» وابسته به گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه فردوسی مشهد.

منبع: صدای ایران

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت sedayiran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «صدای ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۰۶۳۰۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ترجمه «لویناس، مکتب فرانکفورت و روانکاوی» چاپ شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «لویناس، مکتب فرانکفورت و روانکاوی» نوشته سی.فرد آلفُرد به‌تازگی با ترجمه سحر اعلایی توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این‌کتاب سال ۲۰۰۲ منتشر شده است.

سی.فرد آلفُرد نویسنده کتاب، متولد ۱۹۴۷ و استاد دانشگاه مریلند است. او ۹ کتاب در حوزه فلسفه و روانشناسی دارد و «لویناس، مکتب فرانکفورت و روانکاوی»‌اش متنی است که او ترتیب داده و در آن، امانوئل لویناس فیلسوف فرانسوی را در یک‌سو قرار داده و در سوی دیگر گفتگو، طرفداران مکتب فرانکفورت، روانکاوان، تراژدی‌نویسان یونان، هانا آرنت و نویسندگانی چون آیریس مرداک را نشانده است. لویناس از نظر سی.فرد آلفرد شخصیتی است که به‌سختی تن به گفتگو می‌دهد. اما او تلاش کرده لویناس را به گفتگو با دیگران وا دارد.

به این‌ترتیب مخاطب کتاب پیش‌رو با اندیشه‌های لویناس آشنا می‌شود. نویسنده اثر همچنین ترتیبی داده تا خواننده اثرش، با اندیشه تئودور آدورنو یعنی یکی از چهره‌های مشهور مکتب فرانکفورت آشنا شود. سی.فرد آلفرد در فصل سوم، این‌دو را مقابل هم می‌نشاند و گفتگوی خیالی‌شان را می‌نویسد. در ادامه این‌مسیر روانکاوانی چون زیگموند فروید و دانلود وینیکات هم وارد گفتگو با لویناس می‌شوند و سپس، مرداک و آرنت هم وارد می‌شوند. در فصل چهارم هم آیزایا برلین و اندیشه‌اش وارد متن می‌شوند.

دیگری، نامتناهی و چهره ازجمله کلیدواژه‌ها و مفاهیم مهم فلسفه و تفکر دینی لویناس هستند که سی.فرد آلفرد در این‌کتاب به آن‌ها پرداخته است.

کتاب پیش‌رو ۵ فصل دارد که به‌ترتیب از این‌قرارند:

«کسی زنگ در شما را می‌زند»، «لویناس، وینیکات، و "وجود دارد"»، «مرداک، آدورنو و لویناس»، «روانکاوی، سیاست و "آزادی با"»، «عشق، دلسوزی و انسانیت».

پس از این‌فصول هم «واژه‌نامه انگلیسی به فارسی»، «کتاب‌شناسی» و «نمایه» درج شده‌اند.

در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:

جایی که کمال هست واقعیت هست. خیر عبارت است از شناخت واقعیت یعنی آن را حتی‌الامکان واضح ببینیم. هرچه ایگو کمتر باشد، دانش ما بیشتر خواهد بود، و کمتر به سوی تمامیت بخشیدن، یعنی گذاشتن ایگو به جای دیگری، هدایت می‌شویم.

مرداک جایی را برای تراژدی باز می‌گذارد. ظرفیت شناخت ما از دیگران از طریق عشق لزوما به هارمونی نمی‌انجامد. ممکن است دیگران را حتی‌الامکان عادلانه و درست بشناسیم، و با این‌حال نتوانیم با آن‌ها کنار بیاییم. دانش عشق به معنای هماهنگی در عشق نیست. از این‌جا به مطلبی می‌رسیم که نه مرداک و نه لویناس به اندازه کافی متوجه آن نبوده‌اند. هر دو فرض گرفته‌اند که مساله ایگو است: خودشیفتگیِ مربوط به حالتِ «زیستن با» که متعلق به وضعیت پیش از زنگ در است در تفکر لویناس، و «روان‌نژندی» در تفکر مرداک. در واقع، اکثر بدبختی در زندگی ناشی از به‌اصطلاح وابستگی نامستقل است، امری که مرداک مکرر در رمان‌هایش از آن سخن می‌گوید، گرچه در فلسفه‌اش فقط گاهی بدان می‌پردازد. چارلز آروبی، قهرمان دریا دریا، دوستش هارتلی را که مدت‌ها بود از دست داده بود در خانه روستایی‌اش زندانی می‌کند. ممکن است بگویند این نشان‌دهنده قدرتِ ایگومداریِ تمامیت‌بخش است، اما به نظر می‌رسد بیشتر دلالت بر وابستگی شدید او به آن دختر دارد و اگر او نباشد دیوانه می‌شود.

این‌کتاب با ۲۸۰ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۲۱۰ هزار تومان منتشر شده است.

کد خبر 6097927 صادق وفایی